Қазақстанда подкастинг соңғы жылдары жаңа медианың қарқынды дамып келе жатқан салаларының біріне айналды. Ақпарат тұтыну әдеттерінің өзгеруі, мобильді құрылғылардың қолжетімділігі және интернет жылдамдығының артуы – осының бәрі подкаст индустриясының қалыптасуына ықпал етті. Бүгінде қазақстандық подкастерлер түрлі жанрлар мен форматтарда тыңдарманға сапалы контент ұсынып, өз аудиториясын қалыптастырып үлгерді. Подкастинг тек ойын-сауық құралы ғана емес, білім мен тәжірибе алмасудың, маңызды әлеуметтік мәселелерді көтерудің тиімді алаңына айналды. Журналистика, мәдениет, психология, бизнес, технология, мотивация сияқты сан алуан тақырыптарда қазақ және орыс тілдерінде тыңдарманға бағытталған жобалар көбейіп келеді. Бұл – ақпаратты жеңіл, еркін форматта қабылдауға мүмкіндік беретін, заман талабына сай тренд. Қазақстандағы подкастингтің даму тенденциялары, оның медиа нарықтағы орны және болашағы туралы толығырақ қарастырайық.
Қазақстанда подкастинг 2018-2020 жылдардан бастап айтарлықтай қарқын алды. Бұған бірнеше фактор түрткі болды:
- Интернеттің кең таралуы және технологиялардың қолжетімділігі. Бүгінде қазақстандықтардың басым бөлігі интернетке тұрақты қол жеткізе алады, ал смартфондардың кеңінен таралуы кез келген адамға цифрлық контент жасауға және тұтынуға мүмкіндік берді. Бұл подкастингтің дамуына қажетті инфрақұрылымды қалыптастырды.
- Альтернативті ақпарат көздеріне қызығушылық. Дәстүрлі медиадан бөлек, тыңдармандар қоғамдағы әртүрлі пікірлерді тыңдауға, сарапшылардың ойымен танысуға ұмтылады. Подкасттар – цензурасыз, еркін ой бөлісуге мүмкіндік беретін алаң, ал бұл қазіргі заман аудиториясы үшін маңызды факторлардың бірі.
- Медиа және білім беру мекемелерінің қолдауы. Подкастингтің дамуына жергілікті және халықаралық ұйымдар да ықпал етіп келеді. Мысалы, 2019 жылы өткен MediaWay Орталық Азия медиаменеджерлері форумы сала мамандарының тәжірибе алмасуына мүмкіндік жасап, подкаст индустриясын кәсіби деңгейде дамытуға бағытталған қадамдардың бірі болды. Мұндай бастамалар медиаконтент сапасының артуына, авторлардың кәсібиленуіне және жаңа аудиторияның қалыптасуына ықпал етуде.
Жалпы, подкастингтің Қазақстандағы өсімі – заман талабына сай медиатрендтердің бірі. Ақпаратты еркін әрі терең талдауға мүмкіндік беретін бұл формат алдағы уақытта да тыңдарманын көбейтіп, жаңа белестерді бағындыруы мүмкін
Қазақстан қалаларындағы подкастинг дамуы
Астана Елордада подкастинг көбіне білім, технология, экономика және әлеуметтік мәселелерді қамтиды. Мұнда саясат, мемлекеттік басқару және бизнес тақырыптары да кеңінен талқыланады. Astana Hub, Kazmedia орталығы және түрлі университеттер аясында кәсіби бағыттағы подкасттар жасалады.
Алматы Қазақстандағы подкастинг орталығы. Мұнда мәдениет, өнер, қоғам және урбанистика тақырыптарына арналған әртүрлі подкасттар пайда болуда. Креативті орта мен еркін формат подкастерлерге тың идеяларды жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Apple Podcasts, Spotify, Yandex Music секілді платформаларда қазақ және орыс тілдерінде түрлі жобалар ұсынылады.
Шымкент Оңтүстік Қазақстанның мәдени және кәсіпкерлік хабы болғандықтан, мұнда бизнес, мотивация, self-development бағытындағы подкасттар танымал. Қала тұрғындары көбіне қазақ тіліндегі подкасттарды тыңдайды, бұл өңірде қазақтілді контенттің дамуына үлкен сұраныс бар екенін көрсетеді.
Ақтөбе Батыс Қазақстандағы ең ірі қалалардың бірі. Мұнда жастар арасында спорт, психология, кәсіпкерлік және аймақтық мәселелер туралы подкасттар танымал. Ақтөбе подкастерлері көбіне жергілікті проблемаларды қозғайды, бұл аймақта қоғамдық пікірталасқа деген сұраныстың жоғары екенін көрсетеді.
Қостанайда ауыл шаруашылығы, кәсіпкерлік және экология тақырыптарына арналған подкасттар дамып келеді. Орыс тіліндегі контент көп таралғанымен, қазақ тіліндегі жобалар да қарқын ала бастады. Жергілікті университеттер студенттер мен оқытушыларға арнап білім беру подкасттарын жасай бастады.
Петропавл Солтүстік Қазақстан облысының орталығы болғандықтан, мұнда орыс тіліндегі подкасттар басым. Негізгі тақырыптар – бизнес, психология, тарих және жергілікті қоғамдастық мәселелері. Петропавлда подкасттар көбіне YouTube платформасы арқылы таралады.
Көкшетау подкастерлері көбіне табиғат, экология, туризм және өлкетану бағытында жұмыс істейді. Бурабай курорттық аймағына жақын орналасқандықтан, экотуризм тақырыбы ерекше танымал. Сонымен қатар, өңірдегі жас блогерлер TikTok пен Instagram арқылы қысқа аудиоформаттағы подкасттар жүргізуде.
Қарағанды – өндіріс, металлургия және шахтерлер қаласы ретінде танымал. Мұнда еңбек, жұмысшылар құқығы және кәсіподақтар туралы подкасттар кездеседі. Сонымен қатар, студенттер арасында мотивация, білім, шығармашылық бағыттары да кеңінен таралған.
Павлодар аймағы индустриалды аймақ болғандықтан, мұнда инженерия, инновация, өндіріс және бизнес тақырыптарына арналған подкасттар бар. Сондай-ақ, өңірде қазақ тіліндегі рухани-танымдық және тарихи подкасттар танымал бола бастады.
Өскемен – Қазақстандағы өндіріс орталығы. Мұнда техникалық және IT саласындағы подкасттар кең таралған. Сонымен қатар, экология, табиғатты қорғау және кәсіпкерлік мәселелері де жиі қозғалады.
Абай облысының орталығы болғандықтан, Семейде әдебиет, поэзия және рухани-танымдық подкасттар танымал. Абай Құнанбайұлының туған жері ретінде мұнда қазақ мәдениеті мен тарихына арналған жобалар көптеп кездеседі.
Талдықорғанда жастар арасында спорт, street culture және музыка тақырыптары өзекті. Сонымен қатар, подкастерлер жергілікті кәсіпкерлермен сұхбат жасап, өңірлік стартаптарды насихаттайды.
Қонаев қаласы туризм, балық шаруашылығы және су спорты тақырыптарына қызығушылық жоғары. Сонымен қатар, қалада урбанистика және аймақтық даму жөнінде подкасттар пайда болуда.
Тараз Тарихи қала болғандықтан, мұнда археология, тарихи мұра және рухани даму туралы подкасттар танымал. Жергілікті журналистер аймақтың мәдениеті мен дәстүрлерін кеңінен насихаттайды.
Қазақстанның рухани орталығы ретінде Түркістанда ислам, дін, рухани тәрбие тақырыптарындағы подкасттар басым. Сонымен қатар, туризм мен тарихи мұраға қатысты жобалар да кең таралған.
Мұнайлы өңір болғандықтан, Атырауда энергетика, экономика және кәсіпкерлік тақырыптары сұранысқа ие. Сонымен қатар, жергілікті подкастерлер экология және қоршаған орта проблемаларын жиі көтереді.
Орал қаласы Қазақстан мен Ресей шекарасына жақын орналасқан болғандықтан, мұнда екі тілдегі подкасттар кең таралған. Негізгі бағыттар – өнер, театр, кино және жастар мәселелері.
Ақтау – Қазақстанның теңіз портты қаласы, сондықтан мұнда логистика, теңіз шаруашылығы және халықаралық сауда туралы подкасттар танымал. Сонымен қатар, қаладағы жастар туризм және урбанистика тақырыптарына қызығады.
Қызылорда аймағы күріш шаруашылығы және Байқоңыр ғарыш айлағы арқылы танымал. Подкастингте ауыл шаруашылығы, экология және ғарыштық технологиялар тақырыптары көтеріледі.
Жезқазған – металлургия және тау-кен өндірісі орталығы. Мұнда өндірістік қалалардың әлеуметтік мәселелері, жұмысшылардың өмірі және кәсіподақ тақырыптары жиі қозғалады.
Қазақстанның әр қаласында подкастингтің дамуы түрлі бағытта жүруде. Алматы мен Астанада креативті индустриялар дамып жатса, өңірлерде экономика, экология, өндіріс және мәдениет тақырыптарына басымдық беріледі. Егер подкастинг саласы қарқынды дами берсе, алдағы жылдары Қазақстанда тыңдарман аудиториясы кеңейіп, жаңа авторлар пайда болады деп күтуге болады.
Қазақстандық подкастингтің дамуына кедергі келтіретін бірнеше мәселелер бар:
- Статистикалық деректердің жоқтығы: Подкаст аудиториясы туралы зерттеулердің болмауы жарнама берушілер мен инвесторларды тартуды қиындатады
- Монетизация: Көптеген подкастерлер өз жобаларын қаржыландыру жолдарын іздеуде, оның ішінде ақылы жазылымдар, жарнамалық келісімдер мен премиум контент жасау
- Техникалық ресурстар: Кейбір өңірлерде сапалы жабдықтар мен студияларға қолжетімділік шектеулі, бұл подкастингтің дамуын тежейді.
Подкастинг – тек ақпарат тарату құралы ғана емес, ол қоғамды дамытуға, білім деңгейін арттыруға және медиа саласында жаңа мүмкіндіктер қалыптастыруға ықпал ететін маңызды құрал. Егер Қазақстанда бұл бағыт жүйелі түрде дамыса, бірнеше маңызды жетістікке жетуге болады. Оларға тоқталатын болсақ, қазақ тіліндегі контенттің дамуы және қолжетімділігі. Қазіргі таңда қазақ тіліндегі сапалы медиаконтентке деген сұраныс артып келеді. Подкастинг арқылы түрлі тақырыптарды қамтып, жастарға, кәсіпкерлерге, ғалымдарға, өнерпаздарға арналған пайдалы ақпарат таратуға болады. Бұл қазақ тілінің медиакеңістіктегі орнын нығайтып, ана тіліміздің дамуына серпін береді. Білім беру мен өзін-өзі дамытуға қолжетімділі. Подкастинг – білім таратудың жаңа әдісі. Әлемдік тәжірибеде білім беру, кәсіби даму, ғылым, технология, психология, мотивация секілді тақырыптарда подкасттар үлкен сұранысқа ие. Қазақстанда да мұндай платформалар жасалып, әр адам кез келген жерде жаңа білім алу мүмкіндігіне ие болар еді. Және ақпараттық қауіпсіздік пен сапалы журналистиканы дамыту. Тәуелсіз подкастингтің дамуы медиа нарықта балама ақпарат көздерінің көбеюіне ықпал етеді. Бұл өз кезегінде қоғамның сыни ойлауын дамытып, тексерілмеген ақпараттардың таралуын шектеуге көмектеседі. Подкастинг сапалы журналистиканың жаңа бағыты ретінде өзекті мәселелерді терең зерттеуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар жаңа медиа индустрияның қалыптасуы. Подкастинг – цифрлық медиа нарығының маңызды бөлігі. Егер Қазақстанда подкастинг саласы дұрыс жолға қойылса, жаңа продакшн студиялар, дыбыс инженерлері, подкаст-журналистер және сценаристер үшін жұмыс орындары ашылып, жаңа шығармашылық индустрия қалыптасуы мүмкін. Және кәсіпкерлік пен маркетингтің жаңа бағыты. Көптеген елдерде подкастинг – маркетингтің тиімді құралдарының бірі. Компаниялар өз өнімдері мен қызметтерін таныстыру үшін подкасттарды қолданады. Қазақстанда да брендтер үшін тыңдармандармен жақын байланыс орнатуға мүмкіндік беретін тиімді құрал қалыптасуы мүмкін. Бастысы, халықаралық аренаға шығу мүмкіндігі. Егер қазақстандық подкастинг сапалы деңгейде дамыса, ол шетелдік тыңдармандарға да қызықты болуы мүмкін. Қазақстанның мәдениеті, тарихы, экономикасы мен инновациялары туралы подкасттар қазақ қоғамының әлемдік деңгейдегі танымалдылығын арттырады.
Қорытындылай келе, Қазақстандық подкастинг әлі даму кезеңінде болғанымен, өзіндік ой бөлісу, білім алмасу және өзекті мәселелерді талқылау алаңына айналып үлгерді. Деректердің жетіспеушілігі, қаржыландыру мәселелері және техникалық шектеулер сияқты қиындықтарға қарамастан, бұл сала болашақта айтарлықтай өсіп, Қазақстанның ақпараттық және мәдени кеңістігінің маңызды бөлігіне айналуы мүмкін. Подкастингтің алдағы дамуы тыңдармандардың сұранысына, медиа ұйымдардың қолдауына және подкастерлердің кәсібилігіне байланысты. Егер салаға жүйелі қолдау көрсетілсе, Қазақстандық подкастинг халықаралық деңгейге шығуға толықтай қабілетті.
Т. Жүргенов атындағы ҚазҰӨА, Компьютерлік технологиялар кафедрасы, Медиажурналистика мамандығының 2-курс студенті Нұрай ДАУКЕН.